Z dniem 1 lipca weszły w życie zmiany w ustawie o podatku od towarów i usług oraz ustawy - Prawo zamówień publicznych. Nowelizacja ustawy – PZP ma na celu zagwarantowanie równego traktowania wykonawców, zapewnienie uczciwej konkurencji oraz ochrony zamawiającego przed zaciąganiem zobowiązań pieniężnych ponad planowane potrzeby. Zmiany w ustawie VAT mają na celu przede wszystkim dostosowanie przepisów do prawa unijnego wynikającego z wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. 

27 kwietnia 2015 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej podpisał ustawę z dnia 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Prawo zamówień publicznych. Ustawa została opublikowana w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej pod poz. 605. W ustawie – Prawo zamówień publicznych, która weszła w życie z dniem 1 lipca br., nowelizacja wprowadziła zmiany w art. 91 ust. 3a, polegające na wykreśleniu z jego treści wskazania o stosowaniu tej regulacji w zakresie dotyczącym wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, dzięki czemu norma ta będzie miała charakter generalny oraz na dodaniu w treści art. 91 ust. 3a zdania drugiego, z którego wynika obowiązek informacyjny ciążący na wykonawcy w stosunku do zamawiającego odnośnie powstania po jego stronie obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług w związku z wyborem danej oferty.

Zgodnie z nowym brzmieniem ww. przepisu, jeżeli złożono ofertę, której wybór prowadziłby do powstania u zamawiającego obowiązku podatkowego zgodnie z przepisami o podatku VAT, zamawiający w celu oceny takiej oferty dolicza do przedstawionej w niej ceny podatek VAT, który miałby obowiązek rozliczyć zgodnie z obowiązującymi przepisami. Wykonawca, składając natomiast ofertę, informuje zamawiającego, czy wybór oferty będzie prowadzić do powstania u zamawiającego obowiązku podatkowego, wskazując nazwę (rodzaj) towaru lub usługi, których dostawa lub świadczenie będzie prowadzić do jego powstania, oraz wskazując ich wartość bez kwoty podatku.

W konsekwencji proponowanych zmian obowiązek doliczania wartości podatku VAT płaconego przez zamawiającego
do wartości netto wykonawcy będzie miał zatem zastosowanie w przypadku:

• tak jak obecnie - wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów,
• mechanizmu odwróconego obciążenia, w odniesieniu do wprowadzonych już, jak i wprowadzonych przedmiotową nowelizacją zmian w ustawie o VAT,
• importu usług lub importu towarów, z którymi wiąże się analogiczny obowiązek doliczenia przez zamawiającego przy porównywaniu cen ofertowych podatku VAT.

Ponadto, w art. 93 ustawy – Prawo zamówień publicznych po ust. 1b dodano ust. 1 c w brzmieniu: „1c. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 4, jeżeli złożono ofertę, której wybór prowadziłby do powstania u zamawiającego obowiązku podatkowego zgodnie z przepisami o podatku od towarów i usług, do ceny najkorzystniejszej oferty lub oferty z najniższą ceną dolicza się podatek od towarów i usług, który zamawiający miałby obowiązek rozliczyć zgodnie z tymi przepisami.”.

Zmiany w ustawie o VAT

Towary objęte mechanizmem odwrotnego obciążenia

Nowelizacja zmodyfikowała brzmienie załącznika nr 11 do ustawy o VAT, zawierającego katalog towarów, wobec których stosuje się mechanizm odwrotnego obciążenia w rozliczeniach podatku VAT.

Odwrotnym obciążeniem zostaną objęte m.in. następujące towary:

• towary z kategorii stali, zaklasyfikowane do PKWiU 24.33.20.0 "Arkusze żeberkowane ze stali niestopowej",
• złoto w postaci surowca lub półproduktu (o próbie 325 tysięcznych lub większej) oraz złoto inwestycyjne w sytuacji gdy podatnik skorzystał z opcji opodatkowania,
• telefony komórkowe, w tym smartfony, komputery przenośne takie jak: tablety, notebooki, laptopy, itd. oraz konsole do gier wideo.

Mechanizm odwrotnego obciążenia stosowany będzie tylko do sytuacji, gdy nabywcą tych towarów będzie podatnik VAT czynny. W odniesieniu do niektórych transakcji mechanizm odwrotnego obciążenia będzie stosowany po przekroczeniu ustalonego progu kwotowego (jeżeli łączna wartość towarów w ramach jednolitej gospodarczo transakcji bez podatku przekroczy kwotę 20.000 zł). Zasada ta dotyczyć będzie transakcji, których przedmiotem będą notebooki, tablety, smartfony i konsole do gier.

Odpowiedzialność solidarna przy sprzedaży towarów wrażliwych

Na podstawie obowiązujących obecnie przepisów nabywca wyłączony jest z odpowiedzialności solidarnej jeżeli nabył towary od podmiotu wymienionego na dzień dokonania dostawy towarów w prowadzonym przez Ministra Finansów w formie elektronicznej i opublikowanym w Biuletynie Informacji Publicznej wykazie podmiotów, które złożyły kaucję gwarancyjną.

Wysokość złożonej kaucji odpowiadać musi co najmniej jednej piątej kwoty podatku należnego przypadającej na dostawy towarów dokonane w danym miesiącu na rzecz danego podatnika lub wynosić co najmniej 3.000.000 zł.

Od 1 lipca 2015 r. ustawodawca zróżnicował wysokość kaucji gwarancyjnej w zależności od tego, czy podatnik dostarcza paliwa, czy inne wrażliwe towary. Podniesiono minimalną i maksymalną wysokość kaucji gwarancyjnej dla podatników dostarczających paliwa odpowiednio do 1.000.000 zł i 10.000.000 zł.

Nowelizacja ustawy rozszerzyła także listę towarów objętych odpowiedzialnością solidarną, m.in. o srebro i platynę w postaci surowca lub półproduktu, aparaty fotograficzne cyfrowe i kamery cyfrowe, atrament do pisania, tusz kreślarski, części i akcesoria do fotokopiarek.

Szerzej na temat nowych uregulowań dotyczących kaucji gwarancyjnej przy sprzedaży towarów wrażliwych piszemy w dziale "Porady i komentarze".

Ulga na złe długi

Obowiązujące obecnie przepisy nie przewidują możliwości skorzystania przez wierzyciela z ulgi na złe długi w przypadku, gdy dłużnik jest w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji. Należy jednak podkreślić, że dłużnik w takiej sytuacji ma obowiązek dokonania korekty.

Zasada ta ulegnie od 1 lipca 2015 r. zmianie, bowiem w przypadku gdy dłużnik będzie pozostawał na koniec miesiąca, w którym upływa 150. dzień od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze, w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji wyłączony zostanie obowiązek dokonania przez niego korekty podatku naliczonego.

Ustawodawca odstąpił także – mocą omawianej nowelizacji – od warunku dotyczącego braku możliwości skorzystania z ulgi na złe długi przez podatnika (wierzyciela) w przypadku istnienia pomiędzy nim a dłużnikiem powiązań o charakterze rodzinnym lub z tytułu przysposobienia, kapitałowym, majątkowym lub wynikających ze stosunku pracy. Istnienie tych powiązań nie będzie już zatem – od 1 lipca 2015 r. – stanowiło przeszkody w skorzystaniu przez wierzyciela z ulgi na złe długi.

Informacje podsumowujące w obrocie krajowym

Wśród nowych uregulowań wprowadzonych omawianą ustawą na szczególną uwagę zasługują przepisy zobowiązujące sprzedawców do składania naczelnikowi urzędu skarbowego informacji podsumowujących w obrocie krajowym, zawierających zbiorcze informacje o dokonanych przez nich transakcjach objętych odwrotnym obciążeniem, z tytułu których podatek powinien rozliczyć nabywca. Informacje te mają być składane za okresy rozliczeniowe, w których powstanie obowiązek podatkowy, w terminach przewidzianych dla złożenia przez podatnika deklaracji podatkowych, o których mowa w art. 99 ust. 1–3 ustawy o VAT.

Informacje podsumowujące w obrocie krajowym, analogicznie jak deklaracje dla podatku od towarów i usług, będą mogły być składane za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Szerzej na temat informacji podsumowujących w obrocie krajowym piszemy w dziale "Obrót krajowy".

Odliczanie VAT naliczonego od zakupu towarów i usług wykorzystywanych do celów mieszanych – zmiany w 2016 r.

W sytuacji gdy podatnik oprócz działalności podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT wykonuje również działalność pozostającą poza zakresem tego podatku, ustawodawca na mocy znowelizowanych przepisów wprowadził przykładowe sposoby określania przez podatnika proporcji odliczania podatku naliczonego.

Sposób określenia proporcji powinien najbardziej odpowiadać specyfice wykonywanej przez podatnika działalności i dokonywanych przez niego nabyć.

Ustawodawca wskazał przy tym, że sposób określenia proporcji najbardziej odpowiada specyfice wykonywanej przez podatnika działalności i dokonywanych przez niego nabyć, jeżeli:

1) zapewnia dokonanie obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wyłącznie w odniesieniu do części kwoty podatku naliczonego proporcjonalnie przypadającej na wykonywane w ramach działalności gospodarczej czynności opodatkowane oraz

2) obiektywnie odzwierciedla część wydatków przypadającą odpowiednio na działalność gospodarczą oraz na cele inne niż działalność gospodarcza, z wyjątkiem celów osobistych, do których ma zastosowanie art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2, oraz celów, o których mowa w art. 8 ust. 5 – w przypadku, o którym mowa w tym przepisie, gdy przypisanie tych wydatków w całości do działalności gospodarczej nie jest możliwe.

Założono także możliwość uzgodnienia przez podatnika z organami podatkowymi najbardziej reprezentatywnego dla specyfiki prowadzonej działalności i dokonywanych nabyć sposobu określenia proporcji odliczania podatku naliczonego.

Ustalony przez podatnika zakres wstępnego odliczenia podatku naliczonego w niektórych przypadkach będzie podlegał dalszej modyfikacji.

Nowe zasady odliczania VAT naliczonego w przypadku działalności mieszanej obowiązywać będą dopiero od 1 stycznia 2016 r.